सिपले स्वरोजगार भएका यम कुमार
भनिन्छ ईच्छा भए उपाय कति कति । स्वदेसमा केही रोजगारीका अवसरहरु नदेखी दैनिक हजारौ युवाहरु बिदेशिरहेको सन्दर्भमा गाँउमै रमाउने गाँउमै कमाउने र अन्य युवाहरुका मार्गदर्शक बन्न सफल एम कुमार राई सवैका प्रेरणाका स्रोत वन्न सफल भएका छन् ।
धनकुटा जिल्लाको बिकट सहिदभुमी गाउँपालिका वडा नँ ३ डाँडागाउँमा जन्मिएका उनी सानै देखी गाउँमै केही काम गर्नुपर्छ र समाजमा नमुना बन्नु पर्छ भन्ने व्यक्तिगत विचार अनुसार आफै कृषि व्यावसायमा लागि परेका कृषक मध्येमा पर्दछन् । ५५ जनजातीहरुको घरधुरी रहेको यस डाँडागाउँ क्लष्टरमा अधिकांश युवाहरु बैदेशिक रोजगारीमा रहेका छन् ।
जनजातीहरुको वसोवास रहेको यस सहिदभुमि गाउँपालिकाका अधिकांश घरधुरीहरुमा व्यावसायिक तरकारी खेती प्रणालीका वारेमा प्राविधिक ज्ञानको अभाव रहेको र मौसम अनुसार गोलभेंडा खेती मात्र गर्ने, अत्याधिक रासायनिक मल तथा बिषादीको प्रयोग गर्ने प्रचलन रहेको देखिन्छ ।
समृद्धि आयोजनाले बजारको माग अनुसार उत्पादन गर्न र किसान ब्यपारी बिच खरिद बिक्रीको सम्झौता, प्रबिधिमा पुहँच, प्राविधिक सेवा प्रवाह र मौसम तथा बेमौसममा पनि उन्नत तरिकाले खेती गर्ने तरिकाको सहजिकरण गरे पछि हाल किसानहरु उत्साहित भएर लागेको देखिन्छ ।
यतिमात्र हैन आयोजनाले किसानहरुले भोग्दै आएका समस्याहरु मध्ये मुख्य समस्याको रुपमा रहेको प्राविधिक सेवाको पहुँचमा कमि र आधुनिक कृषि प्रविधिको प्रयोग सम्बन्धि ज्ञानको अभावलाई समाधान गर्न ८ जिल्लाका २० जना किसानहरुलाई स्थानिय श्रोत व्यक्ति विकास तालिम संचालन गर्यो ।
आयोजनाले किसानहरुलाई आधुनिक तरिकाले तरकारी खेति सम्वन्धि तालिम संचालन गरेपछि तालिममा सहभागी कृषकहरुको दिनचर्या नै फेरिएको छ । आँफूले सिकेको सिप पहिले यम वहादुरले आफ्नै करेसावारीमा प्रयोग गरेर देखाए । दुईवटा आधुनिक प्लाष्टिक घर निर्माण गरि समुदायका सदस्यहरुलाई पनि वेमौसमी तरकारी खेतीवाट हुने फाईदावारे जानकारी गराए । चिटिक्क परेका दुई वटा प्लाष्टिक घरमा मल्चिङ, थोपे सिँचाई, एग्रोनेट, स्टिकिङ डोरी, नर्सरी ट्रे मार्फत बिरुवा उत्पादन गरि सवै किसानहरुलाई नमुना देखाए । यम कुमारले गरेको देखेर उनका गाउँमा यस्तै खालको प्लाष्टिक घर निर्माण गरिदिन माग आउन थाल्यो । शुरुमा आफ्नै कृषक समुहका १० सदस्यहरुको १० वटा टनेल निर्माण गरि समुहका सदस्यहरुलाई निःशुल्क प्राविधिक सिप सिकाउनु भयो । यतिमात्रै होईन उनको सिपको चर्चा पालिका भरी फैलिन थाल्यो । पालिका भित्रका ईच्छुक व्यावसायिक किसानहरुपनि आफ्नो प्लाष्टिक टनेल बनाउन उनलाई बोलाउन थालेका छन् । जस्मा उनले १५ वटा जति नमुना प्लाष्टिक घर बनाईसकेका छन् । प्रति प्लाष्टिक घर बनाए वापत प्रतिदिन दक्ष ज्याला र तालिम प्रशिक्षण वापत उनले अहिले आफ्नो पारिश्रमिक तोक्ने गरेका छन् । प्रतिदिनको ज्याला र प्रशिक्षण वापत उनले सरदर ३००० रकम पारिश्रमिक बुझ्ने यम कुमारले तालिम लिएदेखी हाल सम्म ४ महिनाको अवधिमा जम्मा रु ७५,००० कमाई सकेका छन् । तालिम तथा प्लाष्टिक घर निर्माण सम्बन्धि तालिम दिन अन्य जिल्लावाट पनि माग आउन थालेको छ । उनलाई गत पुष महिनामा भोजपुर जिल्लाको षडानन्द नगरपालिकाको वडा नं १३ र १४ ले प्रशिक्षकको रुपमा आमन्त्रण गर्दा साह्रै गर्वको महशुस भएको बताउनु भयो । त्यसपछी उनी हाल सम्म खालिहात बस्नु परेको छैन । उनको यो सिप र विज्ञताको वारेमा जानकारी पाएपछी भोजपुर जिल्लामा कार्यरत ताजा तरकारी नर्सरी र शितलादेवी कृषक समुहले २/२ दिनको आधुनिक तरकारी खेती तालिम संचालनको लागि प्रशिक्षकको रुपमा आमन्त्रण गरे । व्यावहारीक कक्षा र सिपनै प्रभावकारी हुने भनि प्लाष्टिक घर निर्माण, नर्सरी ब्याड बनाउने तरिका, झोलमल बनाउने तरिका आदि सिकाउने भएकोले सहभागीहरुले उनलाई निक्कै रुचाए ।
कृषि बिषयमा प्राबिधिक एस. एल. सी. पास गरेका उनलाई कृषिका वारेमा थाहा नै नभएको होईन । पढेर भन्दा व्यावाहारिक तरिकाले सिकेको सिपनै जिवनोपयोगी हुने रहेछ भन्दै यम कुमार थप्छन्- “मलाई समृद्धि आयोजनाले संचालन गरेको पाँच दिने स्थानिय स्रोत व्यक्ति विकास तालिमले आँखा खोलिदियो । नेपाल एग्रोलाईभ प्रा.लि. काठमाण्डौको प्राबिधिक सहयोग र समृद्धि आयोजनाको आर्थिक सहयोगमा संचालित तालिमवाट आँफूले सिकेको ज्ञानलाई तिखार्न र आधुनिक कृषि प्रविधिको प्रयोग गर्ने विषयमा विज्ञता हाँसिल भएको बताउनु भयो ।
अबका दिनमा यही सिपलाई बिक्रि गरि स्वरोजगार बन्ने यमकुमारको अभिलासा छ । हिजो अदक्ष कामदारको पारिश्रमिकको रुपमा चित्तवुझाउने उनले आजभोली दैनिक रु २००० देखी ३५०० सम्म लिन्छन । साथै आफ्नै १५ रोपनी जति बारिमा प्राङ्गारीक तरकारी खेती गरि वार्षिक मनग्गे आम्दानी पनि गरेका छन् । यम कुमार अगाडी भन्छन् ─सवै जना युवाहरु यसै गरि व्यावसायमा लाग्ने हो भने नेपाललाई प्राङ्गारिक कृषि उत्पादन गर्ने क्षेत्रको रुपमा परिचित गराउन सकिन्छ र अव युवाहरु बिदेश जानु पर्दैन ।
